Heb uw naaste lief

Heb uw naaste lief. Voor mensen die christelijk zijn opgevoed is dit een bekend ‘gebod’. Maar ook voor niet-gelovigen is het een bekende frase, een soort gezegde bijna.

‘Heb uw naaste lief als uzelf’: een christelijke plicht tot mededogen en onbaatzuchtigheid.

Dat je je naaste overigens moet liefhebben ‘als jezelf’ is een niet onbelangrijke voorwaarde die minder benadrukt lijkt te worden dan de dienstbaarheid. De angst om egoïsme en individualisme voedingsgrond te geven leidde tot het onderbelichten van deze nuancering. Of is het liefhebben van jezelf geen ‘nuancering’ maar net zo goed een opdracht?

Jezelf liefhebben

Maar wat heeft ‘je naaste liefhebben’ met ‘God gelooft in mij’ te maken? Best veel eigenlijk. Dat God in jou gelooft is zelfs een voorwaarde om je medemens lief te hebben denken de remonstranten.

Want – zonder egoïstisch te willen zijn – het gaat niet alleen om de ander. Als je Matteüs 22 – ‘heb uw naaste lief als uzelf’ (vers 39) – letterlijk leest dan wordt je geacht evenveel van de ander te houden als je van jezelf houdt. Je moet dus eerst ook jezelf liefhebben.

En dat is weer zo’n verstandige tekst uit de bijbel. Want met de psychologische kennis van vandaag weten we: zonder een gezond positief zelfbeeld kun je ook niet positief staan tegenover andere mensen. Dat is de psychologie van de zelfaanvaarding: het vinden van evenwicht en het waarderen van jezelf. Van daaruit kun je echt iets voor een ander doen en betekenen.

Zelfacceptatie

Zelfwaardering en zelfacceptatie houden in dat je jezelf als persoon aanvaardt met al je positieve en negatieve eigenschappen. De normen en waarden van de samenleving om je heen, je opvoeding, de waarden die je jezelf toekent, allemaal bepalen ze hoe je jezelf ziet en beoordeelt. Het gaat erom – los van al die waarden – jezelf te aanvaarden en tevreden te zijn met wie je bent.

Zelfaanvaarding wordt door Krishnamurti (bekend theosoof /spiritueel leider 1895-1986) treffend voorgesteld als:

‘een loslaten van de gedachte dat we moeten veranderen’.

Onvoorwaardelijke liefde

Ook in het bekendste spirituele boek – de Bijbel – staan genoeg redenen om van jezelf te houden. Uit talloze passages in het nieuwe en oude testament blijkt een positief goddelijk perspectief ten opzichte van het menselijk individu. Zo is de mens naar het voorbeeld van God zelf geschapen, de moeite van het beschermen waard, door God zelf gekozen en gemaakt, en verdient het blijkbaar onvoorwaardelijke goddelijke liefde.

Remonstranten en zelfacceptatie

Het is makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk: eerst van jezelf houden en jezelf accepteren zoals je bent. Onder de remonstranten zijn veel mensen te vinden die zich voorheen ‘religieus betutteld’ voelden. Mensen die het benauwd kregen van alles wat ze móesten en juist niet mòchten zijn als gelovige.

Het jezelf moeten wegcijferen ten opzichte van een ander kan ook ervaren worden als zo’n betutteling. Veel remonstranten hebben het ‘moeten’ achter zich gelaten. Daarvoor in de plaats is ruimte gekomen voor jezelf, en het waarderen van jezelf. Jezelf kunnen zijn is belangrijk bij de remonstranten.

Als je comfortabel bent met jezelf kun je pas wat voor anderen betekenen en respect hebben voor andere mensen en andere meningen.

Je doet God ook geen eer aan door jezelf weg te cijferen, sterker nog: God zou het zelfs als belediging kunnen opvatten wanneer je jezelf als mens niet belangrijk vindt. Als God het de moeite waard vond om je te laten ontstaan, dan ben je gewoon goed zoals je bent. Een individueel schepsel dat God eer aan doet door voor zichzelf te zorgen, zichzelf te aanvaarden en zichzelf lief te hebben. Omdat God erin gelooft.