31 maart 2019

Maria : moeder en maagd

Geschreven door Peter Korver

Velen zijn ontroerd bij het zien van een madonna, een afbeelding van haar als moeder in een intieme pose met haar kindje, Jezus. Maria ontroert in een pièta, een afbeelding van een bewogen moeder die haar volwassen, dode zoon op de schoot houdt. Waar in onze samenleving mannelijke agressie, macht en rationaliteit dominant aanwezig zijn, staat Maria symbool voor de zachte krachten, zorgzaamheid, compassie (Italiaans: pietà) en intimiteit.

Maria verbeeldt met haar zachte krachten meer de God die ik zoek. Graag stel ik mij God – in de lijn van de remonstrantse belijdenis – voor als ‘geest’, maar tegelijk is dat ook minder persoonlijk en ‘warm’.

Maagd

Een bijzonder probleem bij Maria is haar veronderstelde maagdelijkheid. De meeste mensen reageren daar met een zekere lacherigheid op. Moeder en maagd zijn gaat immers niet samen. Het is een biologische onmogelijkheid. Wat vertelt de Bijbel ons hierover? Maria woonde nog niet samen met Jozef, was wel verloofd met hem, maar had geen gemeenschap. Toch raakte zij zwanger. De Heilige Geest kwam over haar en de Allerhoogste bedekte haar als een schaduw.

Daarmee wordt op een prachtige manier verwoord dat zij niet een gewoon mensenkind zou baren, maar een kind dat zijn oorsprong vindt in God. In de jonge kerk echter werd door de kerkvaders een ‘leer’ uitgewerkt dat God de vrouw, waaruit zijn zoon werd geboren, maagdelijk heeft gehouden, Maria ‘altijd maagd’. De concilies van Nicea in 325 en Constantinopel van 381 stelden het dogma vast van Jezus Christus die ‘is vlees geworden, door de heilige Geest uit de maagd Maria’.

Toch moeder

Protestanten, die meer met de Bijbel leven en beter bekend zijn met wat daar in staat, hebben wat die maagdelijkheid van Maria betreft er met recht op gewezen dat Jezus broers en zussen heeft gehad. In het evangelie van Mattheus kennen de bewoners van zijn vaderstad een gewoon gezin met een vader en een moeder met vier zonen en een ‘aantal’ dochters. In Mat. 13:55-56 lezen we: Maria is toch zijn moeder, en Jakobus en Josef en Simon en Judas, dat zijn toch zijn broers? En wonen zijn zusters niet allemaal bij ons?’ Je mag concluderen dat Jezus kwam uit een gezin met minimaal acht kinderen.

Is het niet jammer dat prachtige, geheimenisvolle beelden en verhalen worden platgeslagen door er dogma’s en gerationaliseerde ‘feiten’ van te maken? Als vrijzinnig-protestant met een katholieke opvoeding is mijn verhouding tot Maria dubbel. Er is een afkeer van een Maria die door het instituut gebruikt wordt om vrouwen de deugd van de onderdanigheid voor te houden (met een beroep op Lucas 1:38 ‘mij geschiede naar uw woord’), die het moederschap ziet als de eerste en hoogste bestemming van de vrouw, maar haar tegelijk ook puur en rein wilt houden, als een wezen zonder een al te uitbundig seksueel leven. Maar tegelijk zie ik dat Maria een correctie is op de kerk waar op alle niveaus nog steeds de mannen domineren.

Over Peter Korver

Peter Korver

Peter Korver is remonstrants emeritus-predikant, werkzaam als predikant bij de Grote Kerk in Naarden.

Gerelateerd