Veranderend landschap

We liepen door het landschap van Noord Spanje. We liepen langs dorpen, langs de eindeloze zee, door geurige eucalyptusbossen, we liepen langs snelwegen en door stedelijke gebieden. Veel te vaak over asfalt, maar meestal was het landschap intens groen. In Noord Spanje valt veel regen, omdat het omringd is door zee. De glooiingen waren anders dan we kenden. Lange brede valleien met hier en daar een dorpje, dat opgenomen leek in het geheel; koeien en schapen waren tevreden in weilanden doorkruist met houtwallen en oude eiken. De kalfjes keken met verbaasde ogen op van het gras naar de wandelaars die voorbij kwamen. In de dorpjes waren vaak maar een paar huizen bewoond. Veel huizen en schuren waren vervallen; soms zag dat er spookachtig grijs uit, soms lieflijk door allerlei planten die hun weg hadden gevonden op en langs de vervallen muren.

Verandering om ons heen

Naarmate we meer naar het westen liepen veranderde er iets in het landschap. Was het mijn waarneming die anders werd na weken lopen of was er echt iets anders? Het was me eerder opgevallen dat de koeien weliswaar tevreden zijn, maar ze zijn ook allemaal geoormerkt. Soms een heel jong kalfje nog niet. Paarden en ezels hadden geen merkjes in hun oren. Koeien zijn product, paarden en ezels zijn eerder een hobby.

Er was meer in het landschap dat product was: het bos. Grote percelen bos werden gekapt. De geurige eucalyptusbomen die decennia lang gretig geplant werden voor hout en papierproductie werden nu gekapt, door luidruchtige machines tot ver in de omtrek te horen. De eucalyptus komt niet meer terug. Het zijn bomen die zeer brandgevaarlijk zijn en de kans op bosbranden vergroten. En door de karakteristieke geur groeien er weinig andere planten in de omgeving en blijven vogels en insecten weg.

Een ander product van het landschap is energie: windmolens op de heuvelruggen en in andere gebieden zijn oude dorpen verdwenen met de aanleg van grote stuwmeren.

De intieme band van natuur en mens

Later vertelde een medepelgrim dat het noorden van Spanje in de jaren dertig van de vorige eeuw door Franco was aangewezen om te industrialiseren. De eucalyptusbossen, de krachtcentrales waren zijn idee om het land economisch vooruit te brengen. Met de kennis van het landschap van lokale bewoners werd niets gedaan en de verbinding met de natuur raakte verloren.

Het is wijsheid van alle oude volken dat natuur en mens een intieme band hebben. Als natuur meer en meer product wordt gaat die verbinding verloren en raken verhoudingen scheef.

Misschien was dat de verandering die ik waarnam toen we meer naar het westen liepen. In de armere gebieden was er een zekere balans tussen de delen van het landschap en de mensen die er woonden en werkten. In de rijkere gebieden overheerste het economische product, het landschap.

Het is een dilemma waar we in ons eigen land nog veel meer mee leven.

Tijd om waar te nemen

Door de beweging van het lopen gingen alle dingen voorbij. Geen motor, geen snelheid, een trage gang door een afwisselend landschap waardoor je de tijd had waar te nemen wat er is.

Dat is op zich waardevol.