Tijd

De tijd
van toekomst
en verleden
bestaat slechts
op dit ogenblik
al onze dagen
gaan door een
eeuwigdurend heden.

“De tijd bestaat slechts op dit ogenblik”, schreef Herman Kakebeeke in zijn dichtbundel ‘Zuid-West’. De auteur van psalm 90 vraagt in zijn gebed aan God: “Leer ons om de vluchtigheid van ons leven te zien. Geef dat wijsheid ons hart vervult.” Wat is die ‘wijsheid’? Het besef dat ons leven kort en vluchtig is? Velen kennen waarschijnlijk nog hét favoriete kerklied voor de dienst op Oudejaarsavond: “Uren, dagen, maanden, jaren vliegen als een schaduw heen.” Bijna twee eeuwen geleden sloeg de schrik over ‘het verglijden van de tijd’ de dichter Rhijnvis Feith al om zijn dichtershart. Coot van Doesburgh sluit in haar hertaling van dit bekende lied hierbij aan: “Hoe verdelen wij de tijd, die zo spaarzaam wordt gegeven en zo moeiteloos verglijdt?” In wat je een moderne Duitse versie van het oude lied zou kunnen noemen, smeekt de zanger van de Duitse rockband Rammstein: “Zeit, bitte bleib’ stehen!”, en voegt er later provocerend aan toe: “We gaan dood tot we gaan leven.” Het lied ‘Zeit’ gaat over ‘tijd’ en vooral over de onlosmakelijke erbij horende vergankelijkheid van tijd. Wie van ons zou de tijd niet stil willen zetten op een volmaakt geluksmoment? Maar de klok tikt wreed en meedogenloos door. De tijd verglijdt.

Luisterend hart

Al deze teksten roepen ons op om erover na te denken of we de tijd die ons geschonken is zinvol (wijs) besteden. Of gaat er in ons leven een hoop tijd verloren. Kijken we nog weleens naar een dag als een geschenk, als iets dat we zomaar ontvangen hebben, niet ingedeeld in planbare uren en minuten? Wanneer beginnen we met leven?
Hartmut Rosa denkt dat, om met de Bijbelse koning Salomo te spreken, een ‘luisterend hart’ nodig is, de verbinding met elkaar zoeken, elkaar weer ontmoeten als mensen die oprecht en aandachtig naar elkaar luisteren. Onze tijd is vaak ‘vertroebeld’ door hectiek en onrust én door het vluchten in duizend gedachten. Het is een kunst om op juiste wijze met de tijd om te gaan.

Achtsamkeit

De Duitse, benedictijnse theoloog Anselm Grün adviseert ‘Achtsamkeit’ en bedoelt ermee de kunst om helemaal in het ogenblik te zijn, opmerkzaam te leven en weet te hebben van Gods aanwezigheid. Alianna Dijkstra schrijft in haar gedicht over een zoektocht naar stilte, die met ‘Achtsamkeit’ ook op onverwachte plekken te vinden is:

Ik dacht
ik zoek de stilte
in de bossen in het OostenIk dacht
ik zoek de stilte
op retraite in een klooster

Ik dacht
ik zoek de stilte
in het Westen aan de stranden

Ik dacht
ik zoek de stilte
in mystieke verre landen

totdat ik deze ochtend
zomaar de stilte vond
toen ik bij het aanrecht
in een soep te roeren stond.

Toevertrouwen aan het ogenblik

Als je ‘Ja’ durft te zeggen tegen het ogenblik en helemaal opgaat in wat je aan het doen bent, kan ineens alle druk van je afvallen die je meestal jezelf hebt opgelegd. “Voor alles is er een tijd.”, zegt Prediker in zijn bekende gedicht over de tijd. Stel dat je een tijd van lachen beleeft, probeer het ogenblik niet vast te houden. Je kunt genieten van het lachen en tegelijk weten dat er weer een tijd van huilen zal komen.

Ook die mag er zijn, want dan troost je de hoop dat deze tijd van huilen niet eeuwig zal duren, maar weer afgelost wordt door tijden van vreugde. Beide polen horen bij het leven: liefde en haat, lachen en huilen, droefheid en vreugde. Neem elk ogenblik zoals het is. Als je je aan het ogenblik durft toevertrouwen, raak je aan het eeuwige en uiteindelijk aan God zelf.

Tijd als geschenk

Prediker wijst ons op een andere dimensie van het leven. Veel dingen in deze wereld kun je uiteindelijk niet veranderen. Hoe goed je de tijd ook benut, je hebt er uiteindelijk geen macht over. De tijd ligt niet in onze hand, maar als we hem aanvaarden als komend uit Gods hand, wordt deze een goede, heilzame en helende tijd, waarin we soms iets van het geheim van tijd en eeuwigheid kunnen ervaren.

Binnen een wereld die op effectiviteit is gericht, kunnen we dagelijks een vrijplaats ontdekken of creëren waarin we de tijd anders beleven: als een tijd die God ons schenkt, als een zuiver heden, waarin het ons daagt wat leven betekent, waarin we in wijsheid het leven kunnen proeven.