Op reis / Leven als een pelgrim

Preek Op reis / Leven als een pelgrim

Doe ik wat van me wordt verwacht?
Richt ik me naar de criteria van anderen?
Of vaar ik mijn eigen koers?
En als ik dat doe, wat is dan mijn richtlijn,
het baken waarop ik vaar?
Kortom: hoe moet ik leven?

U moet iets weten over de context
waarin de vraag bij de jongedame werd gesteld.
Bedrijven doen tegenwoordig van alles
om het in hun ogen beste talent binnen te halen.
Daarvoor hebben ze lange selectieprocessen.
Het is een echte prestatie om die door te komen.
Je wordt uitgebreid ge-evalueerd, en
als je eenmaal binnen bent gaan de evaluaties gewoon door. Om de drie maanden een gesprek, of na elk project.
Allemaal meetpunten ten einde
je mogelijkheden ten volle te benutten.

Als het goed gaat, word je met regelmaat positief bevestigd. Maar er is ook altijd wat aan te merken.
Een ontwikkelingspunt heet dat.
En daar kun je wel eens moe van worden.
Mag ik gewoon zijn zoals ik ben?

De vraag van onze adolescent
geldt evengoed in je gewone menselijke leven.
Hij zou kunnen luiden:
moet ik de hele tijd mijn best doen
om een beter mens te worden,
moet ik voortdurend aan mijzelf werken?
Of mag ik er ook gewoon zijn,
met alle onvolkomenheden en onhebbelijkheden die ik heb? Moet ik streven naar een ideaalbeeld
of is het gewoon goed zo?
Hoe moet ik leven?

Zo ook de apostelen, de uitgezondenen.
Dit verhaal staat na een reeks
van genezingen en uitdrijvingen van demonen door Jezus.
Nu is het blijkbaar hun beurt om te genezen en uit te drijven.
Ze worden op reis gestuurd.
Net zoals ons leven een reis is.
Gaan wij ons reisdoel bereiken?
Een goed of gelukkig of juist leven?
Wat zijn daarvan de criteria?
Welke richtlijnen krijgen de apostelen mee?
Wat krijgen ze mee voor onderweg?

Allereerst valt mij op
dat alle namen van de twaalf volgelingen van Jezus
zorgvuldig worden genoemd,
inclusief wat achtergrond of bijzonderheid.
Zelfs Judas wordt neutraal omschreven.
Uitleveren staat er, niet verraden.
Het is of iedereen er mag zijn, en dat allen gelijk zijn.

Het lijkt erop dat op de reis door het leven,
dat je het waard bent om bij naam genoemd te worden
en dat je niet minder of meer bent dan een ander,
ook een reiziger.
Voorlopige conclusie is dus: ja, ik mag er zijn zoals ik ben.

Dan geeft Jezus hen gezag, zeggenschap
over onreine geesten, ziektes en kwalen.
Zeggenschap die hijzelf ook heeft, volgens de bijbelverhalen. Dus wat hun grote voorbeeld kan,
kunnen de apostelen ook.
Dat is de wat zij meekrijgen voor onderweg.
De eigenschappen die Jezus heeft, die hebben zij ook.
Dat is hoopvol.
Als ik iemand bewonder en graag wil volgen,
dan kan het zomaar zijn
dat ik die bewonderde eigenschappen ook heb.

Veel tijd om zich dat te beseffen krijgen de apostelen niet.
Ze worden uitgezonden
om die eigenschappen ook toe te passen,
ten goede te laten komen aan anderen,
vooral de zwakken en de zieken.
Want, staat er, om niet hebben jullie ontvangen,
om niet moeten jullie geven.

Je hebt talenten gekregen
– meer dan jezelf denkt, wees niet bescheiden daarin –
maar dat schept wel verplichtingen,
nl dat je die talenten deelt.
Voorlopige conclusie:
ja, ik kan gerust streven naar dat ideaalbeeld,
want ik kan meer dan ikzelf denk.

Oef: nog geen duidelijk antwoord.

Dan valt op dat het begrip “waardigheid”
een rol speelt op de reis.
Het staat er vier keer in.
Wie werkt is zijn voedsel waard /
zoek uit wie het waard is om je te ontvangen /
laat jullie vrede over een huis komen als het dat waard is /
maar als het dat niet waard is,
neem die vredeswens dan gerust terug.
Ga dan weg en schudt zelfs hun stof van je voeten.

Ieder mag er zijn zoals hij of zij is.
Maar je kunt meer dan jezelf denkt.
En je hebt als mens een waardigheid,
waardoor het niet nodig is
dat je allerlei voorzorgsmaatregelen neemt.
Geen geld meenemen of extra kleren, sandalen of een staf. Want je bent het waard dat men je onderhoudt.

Kijk wel goed uit met wie je omgaat.
Mensen die het niet waard zijn,
lees die jou het niet waard vinden,
laat die gerust links liggen.
Die zorgen wel voor zichzelf.
Doe dus niet extra je best
om bij die mensen waardering te verdienen.

Ga om met mensen die jouw waardigheid zien
en naar je willen luisteren.
Want je mag er zijn zoals je bent
en je kan meer dan jezelf denkt.

Dat springt voor mij wel het meest naar voren
in dit korte bijbelverhaal.
Maak je niet druk om mensen die jou niet zien staan of zitten. Je hoeft niet iedereen te overtuigen van jouw waarde.
Ga dus om met mensen die jou wel zien zoals je bent,
en zoek geen bevestiging van mensen
die jouw waarde niet zien of willen zien.

En dat is best een opgave.
We willen graag positief bevestigd worden
door Jan en Alleman.
Een negatieve opmerking – al of niet zo bedoeld –
blijft veel langer hangen dan vele positieve opmerkingen.
1 op 7 schijnt de verhouding te zijn.
Niets van aan trekken zegt Jezus.
Het stof van je voeten schudden en verder gaan.
Waarom?
Omdat je Vader in de Hemel weet wat je waard bent.
Gij die mij ziet zoals ik ben,
dieper dan ik mijzelf ooit ken, zegt de geliefde psalm.
Ik kom hier later op terug.

Na dit alles is er nog niet veel duidelijkheid.
Waar richt ik mij op tijdens mijn levenreis?
Hoe moet ik leven?

Het diepere verlangen achter deze vragen is geluk.
Hoe word je een gelukkig mens?
Zouden de apostelen een gelukkig leven geleid hebben?
Ze kwamen in ieder geval wel dol-enthousiast terug
van hun tocht, want het was precies
zoals Jezus had gezegd.
Ze konden genezen en kwade geesten verjagen,
en werden ontvangen door mensen die hun waardigheid zagen. Zou een gelukkig, goed of juist leven daarvan afhangen?

Vorig weekend stond er een artikel
over gelukkig leven in Trouw.
Gelukkig is eigenlijk niet het juiste woord.
De jonge Iraans-Amerikaanse schrijfster beweert
dat het geen zin heeft om geluk na te streven,
maar veeleer betekenis.
Aha, een valkuil hoor ik u denken.
Als je betekenis nastreeft
ga je kromliggen om jezelf van betekenis te maken.
En dat is nu juist wat het bijbelverhaal afraadt:
schudt het stof van je voeten
en ga gerust verder totdat je mensen vindt
die jou op waarde kunnen schatten.

Maar die betekenis bedoelt Emily Esfahani Smith niet.
Haar idee van betekenis ligt dieper.
De betekenis van je leven wacht erop om ontdekt te worden, luidt de titel. En die ontdekking staat op vier zuilen.

Ergens bijhoren is de eerste zuil:
in het bijbelverhaal is dat herkenbaar.
De apostelen worden door Jezus bijeengeroepen.
Ieder heeft een naam.
Ze mogen er zijn. Ieder hoort erbij.
Zo heeft ieder van ons een naam. En een waardigheid.
Wij mogen er zijn. Ieder van ons hoort erbij.
Neem mij aan zoals ik ben, zegt het lied.

Een doel hebben is de tweede zuil:
de apostelen worden op reis gestuurd
om hetzelfde te doen als hun voorbeeld en leermeester. Genezen en kwade geesten wegjagen.
Ze kunnen meer dan zijzelf denken.
Ook dat geldt voor ieder van ons.
Je kan meer dan jezelf denkt.
Wek in mij wie ik zal zijn, zegt hetzelfde lied.

Zuil 3 is verhalen vertellen.
Vertel je verhaal,
met die opdracht worden de apostelen uitgezonden.
Kondig Gods koninkrijk aan,
ofwel laat horen dat je kunt dromen
en naar je innerlijke stem kunt luisteren.
Laat van je horen, je bent het waard.

En tenslotte transcedentie, de vierde pijler onder de ontdekking van je betekenis.
Transcedentie. Letterlijk wat ons overstijgt.
De ervaring dat er meer is dan wijzelf,
dat alles met alles verbonden is,
dat wij als enkele mens nietig zijn,
en tegelijkertijd verbonden met iets groots en zinvols.

De apostelen voelden zich onderdeel
van die komende hoopvolle nieuwe wereld.
Die verbondenheid kunnen wij ook toelaten.
Er open voor zijn.
Druk uw zegel op mijn hart en leef in mij,
zegt wederom hetzelfde lied.

Dus: Moet een mens steeds streven naar verbetering?
Of ben ik goed genoeg zo?

Neem mij aan zoals ik ben – ja, je bent goed zoals je bent.
Je waardigheid is gezien.
Is het niet door je medemens,
dan wel door dat wat ons overstijgt,
wat wij ook wel God noemen.

Wek in mij wie ik zal zijn – je hebt meer in je dan je denkt.
Wees daar niet bescheiden over.
Geef door wat je gekregen hebt.

Druk uw zegel in mijn hart en leef in mij
– we kunnen dit niet zonder hulp.
Zoek je hulp in het besef dat je verbonden bent
met al wat leeft en met al wat ons overstijgt.

AMEN

Deze overweging werd uitgesproken door Joep de Valk tijdens de viering op 1 oktober 2017.
De bijbehorende lezing uit Matteus 10, 1-14.16 lees je hier.