12 oktober 2021

‘Maar hiermee houdt het groeten aan’; bespiegelingen bij een gedicht van Achterberg

Geschreven door Fride Bonda
Inspiratie Afbeelding: Pinterest ‘Maar hiermee houdt het groeten aan’; bespiegelingen bij een gedicht van Achterberg

Woord

Ik kan alleen woorden ontmoeten, u niet meer.
Maar hiermee houdt het groeten aan zozeer,
dat ik wel moet geloven, dat gij luistert;
zoals ik omgekeerd uw stilte in mij hoor.    

Gerrit Achterberg

Wat voor groet hoort de dichter? Wie is de ‘u’, die gehoord wordt, die luistert? Sommige uitleggers denken dat hij een gestorven geliefde aanspreekt. Anderen gaan uit van een God, die aangesproken wordt. Wie het ook is, hij/zij/het vertoeft in een ruimte van ongeborenen en gestorvenen, de ruimte van mysterie, van God.

Zoals je misschien zelf weleens ervaren hebt dat je je verbonden voelt met een dierbare over de grens van het leven. Een oude vrouw vertelde mij dat zij elke avond even bij de foto van haar overleden man gaat zitten. Meer dan zestig jaar deelden ze het leven. En dat gaat door, liet ze mij weten. Ze praat tegen hem en vertelt wat ze die dag beleefde en dan kan ze slapen. Of soms gebeurt het dat je een wenk krijgt, wie weet waarvandaan, die je inzicht geeft of een richting wijst op je levenspad.

En ‘U’ als geadresseerde

In een essay over Achterberg (Trouw, 2003) schrijft Willem Jan Otten over de ‘u’, over wie Achterberg in zijn gedichten schrijft. ‘ze (de gedichten, fb) klinken als innerlijke gesprekken met een onzichtbare ander’. Die ander is voor de dichter van wezenlijk belang. Sterker nog, het is van levensbelang om zijn woorden te richten tot een ‘u’, die verder onnoembaar blijft. Van levensbelang omdat hij anders finaal ontredderd zou zijn, in de woorden van Otten. Gerrit Achterberg moest leven met het gegeven dat hij een vrouw gedood had.

Door zich tot een ‘u’ te richten maakt hij deze aangesprokene tot een betekenisvolle aanwezigheid, die zijn leven draaglijk maakt, zonder wie het leven betekenisloos was.

De stilte horen van het mysterie

Ik heb het gedicht leren kennen als een lied op muziek gezet door Bernard Huijbers. Voor mij klinkt het als een uitnodiging om in de woorden die je hoort gedurende een liturgische viering de stilte te horen van het mysterie, de stilte van Gods aanwezigheid. Een stilte die in mij is, die aangeraakt kan worden door de oude verhalen uit de bijbel, door een lied of door een geest die waait waarheen zij wil.

Die aanraking is voor mij betekenisvol. Het helpt mij lastige knopen in menselijke verhoudingen te relativeren. Het helpt mij me verbonden te voelen met een bron van leven die verbonden is met alle levende wezens op deze aarde en daarmee me ook verantwoordelijk te voelen voor alle leven op aarde. Voor de mensen die de bonen voor mijn koffie planten en oogsten. Voor de kinderen die kostbare metalen voor mijn mobiele telefoon delven in de mijnen in Afrika. Voor de bijen en insecten die van bloem tot bloem vliegen en zo de vruchten van de aarde laten groeien. Alle leven op aarde is met elkaar verweven. Om wakker te blijven bij deze verbondenheid heb ik het nodig die stille groet te horen, die mij aanraakt en in beweging zet om te bouwen aan een wereld waarin alle levende wezens waarachtig en in heelheid kunnen leven.

 

Over Fride Bonda

Fride Bonda

Fride Bonda is sinds 2003 predikant in de remonstrantse gemeente Zwolle. Sinds 2018 werkt zij ook als predikant bij de doopsgezinden. Remonstranten en doopsgezinden werken samen in de Wolwevergemeente.

Gerelateerd