Herfst. Het licht zo anders, zo zacht…

Ik hou van de herfst. Vroeger al, als kind aan de kust. De zee die dan zo onstuimig
werd, met van die witte koppen. Maar ook in de bossen kan ik er erg van genieten.
Die wonderlijke geur van de bomen en dat dikke tapijt van bladeren in allerhande
tinten waar je zo heerlijk met je laarzen in wegzakt. Nog maar enkele weken en
dan zullen de takken kaal zijn. En ook dat heeft een geheel eigen schoonheid en
spiritualiteit.

Predikant-dichter Jaap Zijlstra dichtte daarover:
Met elk blad dat valt
valt meer licht op de aarde
komt meer uitzicht vrij.
Met elk blad dat valt,
staan we scherper getekend,
valt meer hemel ons bij.

Rituelen

Voor mij raken deze dichtregels sterk aan de rituelen in deze laatste maanden van
het jaar. Rituelen van eindigheid en eeuwigheid. We naderen Advent waarin we
vol verwachting uitzien naar een nieuw begin. Maar daarvoor staan en zijn we stil
bij hen die we moesten loslaten in het afgelopen jaar. We noemen hun namen
en zetten hen in het licht. Namen noemen: het is een krachtig en verbindend ritueel.
Sterker dan woorden hebben namen het vermogen ons beelden te schenken,
en daarmee herinneringen. Herinneringen die ons tot troost én tot inspiratie
mogen zijn. We bewaren hen die ons ontvielen in onze verhalen; we verweven
hun geschiedenis met dat wat ons overkomt. En door het noemen van hun namen
in onze geloofsgemeenschap, verbinden we hen en onszelf telkens weer aan de
Godsnaam die ons aanzegt: ‘Ik zal er zijn’

Namen

De verbeeldingskracht van namen werd mij pas nog heel duidelijk toen ik het
Namenmonument in Amsterdam bezocht. Een gulle herfstzon verlichtte de baksteentjes
met daarop de namen van 102.000 Holocaustslachtoffers. Al die namen,
met daarbij vermeld hoe oud en jong ze waren toen ze zo wreed uit het leven
werden weggehaald; het deed mij duizelen. De onvoorstelbaarheid, de ontzetting
dat mensen daartoe in staat zijn dit elkaar aan te doen…

Die gedachte deed de hemel ver weg voelen, daar aan de Nieuwe Keizersgracht.
Mijn oog viel op een oude man. Hij stond dicht op de namenwand, zichtbaar kostte
het hem moeite de namen te lezen. Zijn ogen gingen van het briefje in zijn hand
naar het namensteentje. Hij prevelde een naam voor zich uit en streelde met zijn
hand het steentje, als tedere groet.

In de tram terug bleef ik die strelende hand maar zien. Eenmaal thuis kwamen die
prachtige regels van Rainer Maria Rilke bij mij binnen. Regels die in alle kaalheid
van wat er nu in onze wereld gebeurt, mij toch het zicht naar de hemel brengen:
“Wij vallen allemaal. Deze hand valt. En zie de anderen: het is in allen.
En toch is er Eén die al dit vallen oneindig zachtjes in Zijn handen houdt.”