En breng ons niet in beproeving, red ons uit de greep van het kwaad #veertigdagentijd

Excuses voor het slavernijverleden. De discussie erover laait op. Kan ik mijn excuses aanbieden voor iets waaraan ik geen directe schuld heb, persoonlijk? Het is geen gemakkelijk onderwerp. Als van de Nederlandse staat excuses wordt gevraagd voor het donkere verleden van de slavernij dan is duidelijk dat het niet om een persoonlijke zaak gaat. Maar ik ben er wel bij betrokken. Ik maak deel uit van het collectief dat wordt aangesproken, in dit geval een collectief dat zich over eeuwen heen uitstrekt.

De gemeenschap waartoe ik behoor heeft zich schuldig gemaakt aan misdaden die mensen onnoemelijk veel leed hebben berokkend. Kun je dit ieder aanrekenen? Sommigen heel nadrukkelijk wel, anderen niet of slechts terzijde. Hoe komen we daarmee in het reine? Is dit wellicht de vraag die we ons moeten stellen? Ook ieder die geïrriteerd raakt als de vraag naar excuses wordt gesteld?

Misdaad uit het verleden

Hoe kom je in het reine met een misdaad die toen individueel en collectief is begaan? Collectief omdat werd toegestaan dat het gebeurde en omdat de winst ervan de economie van het land waarin wij leven ten goede kwam. Het is nog steeds een actuele zaak. De nakomelingen van slachtoffers en de nakomelingen van de daders leven samen. De eersten kennen de verhalen van dit verleden, de tweede groep zal vast niet leven vanuit het besef dat hier iets goeds is verricht, maar vindt dikwijls wel dat de 17^e eeuw een grootse periode uit onze geschiedenis is geweest.

Hoe ga je om met de schaduwbladzijden van de geschiedenis? En hoe maak je je daarvan vrij? Hoe laat je weten aan nakomelingen van slachtoffers dat het fout was wat er gebeurde en hoe maak je je vrij van dat verleden? Want maak je je daarvan niet vrij dan zal dit verleden zich in andere vormen herhalen. Wie weg kijkt voor de fouten van toen blijft gevangene van die fouten en loopt het risico weg te kijken van de fouten van nu. De verzoeking de andere kant op te kijken.

Naar binnen zien

De veertigdagentijd – vastentijd – is een periode waarin we worden uitgenodigd naar binnen te zien, onszelf in ogenschouw te nemen, om af te zien van alles wat onze grootheid schraagt. Om te bidden: ‘Leid ons niet in beproeving’.

Afzonderlijke mensen hebben de mensenwereld niet in de hand waarin zij leven. Zij kunnen wel bij zichzelf te rade gaan en – in stilte, in gebed – zich vragen wat hun taak is in deze wereld. Om daardoor deze wereld om te vormen. Om te vormen naar de kwaliteiten die door stilte en gebed worden aangeboden: verstilling, betrokkenheid, mededogen. De vruchten van het innerlijk. Deze eigenschappen zijn zoveel waardevoller dan de verzoekingen die zich dagelijks aan ons opdringen. Daardoor kan de lijdensweg van anderen worden herkend en eigen worden gemaakt. Kan er worden gehuild om wat mensen is aangedaan.