Bathseba, verleidster of de onschuld zelve? #bijbelsehelden

Wat heeft Rembrandt haar prachtig geschilderd: Bathseba, de vrouw van koning David. Hij schildert haar naakt met een brief in haar handen. Haar blik is in zichzelf gekeerd. Als toeschouwer word je geraakt door haar onbevangenheid en natuurlijke schoonheid. De exotische sieraden – om haar hals, bovenarm en in haar haar – benadrukken het bloot op een subtiele manier. Haar lichaam is net iets te weelderig om aan de hedendaagse schoonheidsidealen te voldoen. Maar juist doordat ze niet als perfecte verleidster wordt weergegeven wekt ze sympathie op.

Dat Leonard Cohen in zijn lied “Hallelujah” begrip opbrengt voor David die zijn ogen niet van haar af kon houden is alleszins begrijpelijk. Hij spreekt David toe met de volgende woorden: “Jouw geloof was sterk, maar je had bewijs nodig, je zag haar baden op het dak, haar schoonheid en het maanlicht brachten je ten val”.

Bathseba door Rembrandt

Het oudtestamentische bijbelverhaal – dat ten grondslag ligt aan dit schilderij en dit lied – blijkt een waar drama te bevatten (2 Samuël  11: 1 t/m 27). David zag Bathseba, de vrouw van Uria, vanaf het dak van zijn paleis een bad nemen en laat haar ontbieden naar zijn paleis.

Liefde of lust

Is het liefde op het eerste gezicht of blinde lust waardoor hij vergeet dat zij een getrouwde vrouw is? En Bathseba: was ze zich bewust van haar charmes en wist ze dat David haar zou zien vanaf zijn dakterras? Of was ze de onschuld zelve en raakte ze verwikkeld in een affaire die ze niet meer kon beheersen? We weten het niet.

Gevoelens

De bijbel is niet zo uitvoerig in het beschrijven van gevoelens tussen mensen. Wel vernemen we de feiten: Bathseba raakt zwanger. David laat Uria thuiskomen uit de oorlog om met zijn vrouw te slapen en zo het overspel te verdoezelen. Dit lukt echter niet. Vervolgens vindt Uria – door toedoen van David – de dood. Het kind dat uit het overspel geboren wordt, sterft. Dit wordt beschreven als een ingrijpen van God. Wat als een romantisch verhaal begon, eindigt in een drama van verlies en rouw.

David is intens verdrietig nadat de baby sterft – hier lezen we tóch over gevoelens – en doet zijn best doet om Bathseba te troosten. Summier wordt beschreven wat er tussen die twee gebeurt. En voorzichtig durf ik – als moderne lezer – te zeggen dat ze elkaar niet kwijtraken na de dood van hun kind. Dat het misschien zelfs zó is, dat de seksualiteit tussen beiden zich ontwikkelt van pure aantrekkingskracht naar een diepere liefde. Bathseba raakt opnieuw zwanger. De zoon die geboren wordt, krijgt de naam Salomo: Vrede.

Intelligente koningin-moeder

Deze zoon zal David opvolgen en de geschiedenis ingaan als de wijze koning Salomo. Dat hij niet de rechtmatige troonopvolger was en via list en bedrog op de troon kwam, is minder bekend. Wie het leuk vindt hierover meer te lezen: Joost van den Vondel heeft dit spannende verhaal bewerkt tot het drama “Adonias” (1661). Hij geeft Bathseba een prachtige rol als intelligente koninginmoeder die als een ware diplomate ervoor zorgt dat háár zoon op de troon komt. Zou Vondel het portret van Rembrandt (1654) hebben gekend?