Als God echt vader is, dan is hij niet boos als een van zijn kinderen iets eerder thuis komt

Gisteravond keek ik naar de documentaire over het werk van de Levenseinde kliniek. Een indringend gefilmd verhaal over drie mensen die om verschillende redenen niet meer willen leven. Boeiend is dat op ieder ‘casus’ wel iets af te dingen valt: wist de dementerende mevrouw echt waar ze aan begon? Was de meneer met zijn dwanghandelingen echt uitbehandeld en was de honderdjarige dame echt klaar met haar leven of vooral eenzaam en in de rouw? Het nagesprek tussen de directeur van de kliniek Pleiter en emeritus psychiater Koerselman was heftig. Vooral omdat Koerselman zich tamelijk badinerend uitdrukte, woordspelletjes speelde en niet tot luisteren bereid was. Hij was mordicus tegen. Coen Verbraak liet zich zien als een neutraal gespreksleider. Maar of hij voorbereid was op zoveel venijn? Koerselman leek me iemand die moeilijk te regisseren is.

Over euthanasie moet je praten, niet debatteren

Op Twitter brak een ware storm los. Zeker toen Koerselman op het laatst zei dat wij niet op de stoel van Onze Lieve Heer mochten gaan zitten. Meteen werden geloof en anti-euthanasie-zijn over één kam geschoren en verketterd. Jammer. Ik twitterde als tegengeluid: ‘Als God een Vader is dan zal hij niet boos zijn als één van zijn kinderen iets eerder thuis komt dan afgesproken’. Vervolgens ontplofte mijn mailbox vanwege de retweets. Er bestaat zo te zien een enorme behoefte aan een ander geluid. Er wordt nog steeds vooral in debatvorm over euthanasie gesproken. De standpunten zijn zo langzamerhand wel bekend. Het leidt slechts tot herhaling van zetten. Dat is jammer want er zijn nog veel meer existentiële issues rondom euthanasie. En die blijven onderbelicht als we er alleen in debatvorm over spreken.

Er wordt inmiddels al dertig jaar hulp bij sterven geboden in de vorm van actieve euthanasie. Er zijn dus veel mensen die het meegemaakt hebben als familie of als uitvoerende of anderszins. Zelf was ik erbij betrokken als pastor, als vriendin, als familielid en als lid van een ethische commissie. Euthanasie meemaken is een ongemeen heftige ervaring, die nog lang na-echoot in je gedachten. Mij lijkt het belangrijk om een stap verder te zetten (over het debat heen) en te verkennen wat het meemaken van een euthanasie betekent voor de mensen die er bij betrokken zijn: de partner en diens gevoelens, de kinderen. Wat betekent het voor je rouw? Welke herinneringen blijven je het meest bij? Dat kunnen nare beelden zijn of juist heel mooie. Wat zeg je er over in de advertentie. Kun je aan je collega’s vertellen hoe je moeder is overleden? Of aan je geloofsgenoten? En ook vragen als: hoe bereid je je voor op een euthanasie? Wat wil je nog samen doen? Waar doe je het en wie is er bij? Hoe spreek je met je huisarts? En het is ook nodig om te verkennen wat dit betekent voor de artsen en verpleegkundigen die bij de uitvoering betrokken zijn. Het lijkt me belastend als je dit vaak doet – maar ook als je ‘nee’ moet verkopen.

Het ene lijden is het andere niet

Wat ik miste in het debat gisteravond was de vraag naar de diepste motieven om voor of tegen (of iets daar tussen in) te zijn. Waar beroep je je op? Wat geloof je als het gaat over de dood, over een leven hierna, over een God en of die oordeelt, of over de invloed op je volgende incarnatie etc. In de polarisatie gisteravond werd ook lijden met lijden vergeleken. Dat mag nooit gebeuren, vind ik, het ene leven is het andere niet. Ik kan nooit voelen wat een ander voelt. Ik kan wel mijn uiterste best doen om me in te leven in diens situatie. Empathie en respect zijn geboden. En hoe doe je dat? Dit zijn levensbeschouwelijk punten bij uitstek. Een onderwerp als dit moeten we bespreken in de kerk – niet alleen of je voor of tegen bent. Een gesprek waarbij empathie, het delen van ervaringen, en het verkennen van de gevolgen en een aanraken van je diepste motieven centraal staat. Dit gesprek moet open en ondersteunend zijn, zonder een taboevormend oordeel. Gelukkig zijn er kerkgemeenschappen waar ruimte is voor deze ernstige levensvragen. Gelukkig zijn er christenen voor wie euthanasie een optie is.